ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΟΓΑΝΗ

(1880-1983)

Του Ιωάννη Κ. Αναγνωστίδη

Δασκάλου του 2ου Δ.Σ. Αξιούπολης

Τα κείμενα υπάρχουν στο βιβλίο

«Τα Σχολεία μας από την ίδρυσή τους ως το 2000»

έκδοση 2004

της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κιλκίς

με επιμέλεια έκδοσης Χρήστου Π. Ίντου

τέως Σχολικού Συμβούλου 3ης Περιφέρειας

της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Κιλκίς

(έδρα Γουμένισσα)

Το χωριό Δογάνης (Δήμου Παιονίας) φέρει το όνομα του ανθυπολοχαγού Ευστάθιου Ν. Δογάνη που έδωσε τη ζωή του στις 23 Απριλίου 1917 πολεμώντας εναντίον βουλγαρικού λόχου σε ύψωμα λίγο βορειότερα από το χωριό. Μετονομάσθηκε το 1928, ενώ από την περίοδο της Τουρκοκρατίας και μέχρι τότε ονομαζόταν Σλώπνιτσα (Cliopenci).

Κατά τα προ του 1880 έτη δεν υπήρχε σχολείο, διότι λόγω του μικρού αριθmού των κατοίκων όχι μόνο επαρκής αριθμός μαθητών δεν υπήρχε, αλλά και οι λίγοι κάτοικοι αδυνατούσαν να πληρώνουν δάσκαλο. Από το έτος τούτο (1880) κτίσθηκε μικρό πλινθόκτιστο σχολείο με μία μόνο αίθουσα, όπου οι μαθητές διδάσκονταν μόνο ελληνικά γράμματα. Το σχολείο αυτό κτίσθηκε µε δαπάνες των κατοίκων του χωριού (Ελλήνων Μακεδόνων) και η διδασκαλία των μαθημάτων γινόταν από «γραμματοδιδάσκαλο», χωρίς μέθοδο και σύστημα διδασκαλίας. Καθορισμένες τάξεις δεν υπήρχαν, αλλ' έκαστος μαθητής ή δύο ή τρεις ή τέσσερις είχαν το αυτό μάθημα και αποτελούσαν ξεχωριστή τάξη.

Αφού γινόταν τέλεια εκμάθηση των στοιχείων της αλφαβήτου ακολουθούσε ο συλλαβισμός, δηλαδή η σύνθεση σύμφωνου με φωνήεντα. Μετά το σχηματισμό των συλλαβών διδάσκονταν οι οκτώ δίφθογγοι και στη συνέχεια περνούσαν στη σύνδεση συλλαβών και σύνθεση λέξεων. Όταν κάποιος μαθητής κατάφερνε να διαβάζει (αναγιγνώσκει) με ευχέρεια του δινόταν ως βιβλίο αναγνωστικό η Οκτώηχος, εκκλησιαστικό, και κατόπιν το Ψαλτήρι. Εκείνος ο μαθητής ο οποίος ανεγίγνωσκε ευχερώς το Ψαλτήρι και το Ευαγγέλιο θεωρούνταν ο πλέον εγγράμματος μαθητής. Ήταν το κριτήριο αποδείξεως της μαθησιακής του κατάστασης.

Αυτή η φερέλπιδα προσπάθεια ανακόπηκε το 1897. Από τότε, και μέχρι την απελευθέρωση της περιοχής από τους Τούρκους το 1912-13, το σχολείο λειτουργούσε μεν αλλά µε Βούλγαρους δασκάλους. Εκείνη τη χρονιά 1897, η βουλγαρική προπαγάνδα με τα εκτελεστικά της όργανα - τους κομιτατζήδες- ανάγκασε με τον εκφοβισμό τους κατοίκους της Σλώπνιτσας να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο για να μαθαίνουν τη βουλγαρική γλώσσα. Μάλιστα το 1901 προέκτειναν το διδακτήριο δημιουργώντας μια ακόμη αίθουσα και μια σάλα, αλλά και ένα μεγάλο υπόστεγο όπου μαζεύονταν οι κάτοικοι του χωριού υπό την πίεση των ενόπλων Βουλγάρων και διδάσκονταν για διάφορα ζητήματα, με απώτερο σκοπό τον εκβουλγαρισμό τους.

Δεν κατόρθωσαν παρά μόνο επιφανειακές αλλαγές να προκαλέσουν, και μετά την απελευθέρωση άρχισε να λειτουργεί και πάλι ελληνικό σχολείο, το οποίο στεγαζόταν στο ως άνω διδακτήριο, μονοτάξιο, με δημοδιδάσκαλο τον Παπαδόπουλο Θάνο. Αυτός δίδαξε από το 1913 ως το 1916 και από το 1919 ως το 1924. Εκ Μαργέντσης (εκτός ελληνικών συνόρων σήμερα) εγκαταστάθηκε στη Γευγελή το 1898. Υπήρξε δραστήριος, ενθουσιώδης και τολμηρός, γενόμενος αίτιος καταστροφής βουλγαρικής συμμορίας στο Μουίν (εκτός συνόρων). Δε γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των μαθητών, ούτε κατά προσέγγιση. Την περίοδο από το 1916 ως το 1919, λόγω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, οι κάτοικοι, απαχθέντες υπό των Γερμανοβουλγάρων, οδηγήθηκαν όμηροι εντός των βουλγαρικών εδαφών ,επειδή η περιοχή του χωριού αποτελούσε τμήμα της γραμμής αντιπαράθεσης του Μακεδονικού μετώπου. Επέστρεψαν το 1919 στο χωριό και έτσι την τριετία αυτή δεν υπήρξε σχολείο.

Στοιχεία για το μαθητικό δυναμικό έχουμε από το 1924-25 και μετά. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1924 (Συνθήκη της Λωζάνης) αφίχθηκαν στη Σλώπνιτσα πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη, και στο σχολείο εντάχθηκαν άπαντες οι μικροί, οι άγοντες μαθητεύσιμον ηλικίαν, προσφυγόπαιδες. Σύνολο μαθητών 30, με δημοδιδάσκαλο τον Σουλτανίδη Σωφρόνιο. Το 1925-27 λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Παπαστεφάνου Δημήτριου. Τα έτη 1927-29 με τον Μεταξά Θωμά και το 1929-30 με τον Ζαραράκη (άνευ ονόματος παραδεδομένου).

Το 1930 συστήθηκε υπό του κράτους Επιτροπή προς ενίσχυση των παραμεθορίων πληθυσμών και την ανέγερση κοινωφελών έργων, όπως των σχολείων. Επειδή το κτίριο του λειτουργούντος σχολείου ήταν τελείως ακατάλληλο, κατόπιν ενεργειών αποφασίσθηκε η επισκευή (!) απλώς του διδακτηρίου. Δε γνωρίζουμε αν εκτελέσθηκε η απόφαση. Από το 1930 μέχρι το 1935 και το 1936-37, για πρώτη φορά έχουμε μια δημοδιδασκάλισσα στο σχολείο, τη Νεραντζίδου Λαμπρινή. Ο αριθμός των μαθητών αυξάνεται και προσεγγίζει τους 40. Αυτό ήταν και το ζενίθ του μαθητικού δυναμικού του σχολείου. Το 1935-36 και το 1937-38 λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Παπαναστασίου Παναγιώτη. Το 1938-39 δίδαξε η Καπετανοπούλου Νίκη και το 1939-40 ο Μπουζούκης Φώτιος.

Την περίοδο της κατοχής και των πολεμικών γεγονότων και αναταράξεων του 1940-50, λόγω των μεγάλων ανωμαλιών, δε λειτούργησε σχολείο και έτσι πολλοί έμειναν τελείως αγράμματοι ή με ελλιπή μόρφωση. Στο τέλος του1950 αποφασίστηκε να γίνει μικρή επισκευή (!) του διδακτηρίου με έξοδα από την ακίνητη περιουσία (σχολικός κλήρος) δρχ. 881 και με χορηγία από το κράτος δρχ. 253 (!), σύνολο 1.134 δρχ. Από τις 15 Φεβρουαρίου 1951 άρχισε να λειτουργεί μονοτάξιο σχολείο υπό τη διεύθυνση του δημοδιδασκάλου Χασεκίδη Θεοχάρη με 21 μαθητές.

Με την έναρξη της λειτουργίας έχουμε και τα πρώτα σημαντικά προβλήματα. Επιχορηγείται για την προμήθεια των αναγκαίων υλικών από το κράτος, αλλά τα χρήματα δεν επαρκούν. Δεν υπάρχει ούτε ένα θρανίο ούτε καν κάποιο σχολικό αντικείμενο στο άδειο, επισκευασμένο μερικώς, διδακτήριο. Για τις ανάγκες των μαθητών απαιτούνται επτά πολύεδρα θρανία Επίσης, αναλόγως με τους εγγραφέντες μαθητές, ζητείται επιχορήγηση από την Επιθεώρηση για τη λειτουργία Μαθητικών Συσσιτίων. Μαθητική βιβλιοθήκη είχε ιδρυθεί από το έτος 1930, επειδή όμως καταστράφηκε κατά την περίοδο των πολέμων και της μη λειτουργίας του σχολείου, άρχισε εκ νέου από το 1950-51 να ξαναδημιουργείται. Το 1955 υπήρχαν τα παρακάτω βιβλία: 1 διδακτικό, 8 παιδαγωγικά, 17 διάφορα, 14 ποιημάτων και θεατρικών και 12 παιδικών διηγημάτων. Το 1951-52 λειτούργησε υπό τη διεύθυνση της Καραβοκύρη Στέλλας. Το 1952-53 δίδαξε ο Παπαδόπουλος Ισίδωρος.

Από το 1932, με την οριστική διανομή, το σχολείο διαθέτει κλήρο τριών αγροτεμαχίων συνολικής επιφάνειας 16.619 τ.μ. Εκμισθώνεται με φανερή πλειοδοτική δημοπρασία για τέσσερα κάθε φορά έτη και τα έσοδα ενισχύουν το σχολικό ταμείο. Ενδεικτικά, έσοδα το 1952 71.000 δρχ., το 1956 1.500 δρχ., το 1959 850 δρχ., το 1966 1.945 δρχ. και το 1979 2.860 δρχ. Σήμερα δεν εκμισθώνονται λόγω του οριστικού κλεισίματος του σχολείου και της αδράνειας των όποιων υπευθύνων. Χάνονται έτσι κάποια έσοδα που θα στήριζαν εκπαιδευτικούς θεσμούς στην ευρύτερη περιοχή, όπως αυτό συμβαίνει στα αντίστοιχα κλειστά Ειδομένης και Χαμηλού.

Από το 1953 ως το 1956 δίδαξε ο Αλεξανδρίδης Ιωάννης. Το 1954 έγινε μικρή επισκευή στο γραφείο του σχολείου και κατασκευή ταβανιού µε δαπάνη 500 δραχμών από το σχολικό ταμείο. Ενώ στα άλλα δύο σχολεία της Κοινότητας Ειδομένης (στο Χαμηλό και στην Ειδομένη) κατασκευάστηκαν καινούρια κτίρια λόγω ολικής καταστροφής, στον Δογάνη παρέμεινε το παλαιό κτίριο στην άθλια κατάσταση που βρισκόταν, σαν παλιά αποθήκη, ακατάλληλο για διδασκαλία, με συνολική επιφάνεια 22,5 τ.μ., χωρίς κατοικία για το δάσκαλο, χωρίς αφοδευτήρια και χωρίς λειτουργία τελικά μαθητικών συσσιτίων. Διδασκαλία εντός του κτιρίου γινόταν μόνο κατά τις καλές ημέρες, γιατί, όταν φυσούσε ο Βαρδάρης ή έβρεχε ή χιόνιζε, τα παιδιά µε το δάσκαλο κατέφευγαν πότε στην εκκλησία και πότε σε κανένα παλιόσπιτο, από το φόβο μήπως γκρεμιστεί το σχολικό κτίριο. Όπως αναφέρει ο Αλεξανδρίδης η φοίτηση των µαθητών υπήρξε τακτική και οι μαθητές ήταν καθαροί, ευπρεπείς και κόσμιοι µε άριστα αποτελέσματα.

Στην πρώτη τάξη ακολουθείται η αναλυτικοσυνθετική μέθοδος βάσει του αλφαβηταρίου. Στην Ε' και ΣΤ' τάξη (συνδιδασκαλία), στο τέλος της χρονιάς γίνονται ανακεφαλαιώσεις της διδαχθείσας ύλης ως προετοιμασία για τις επερχόμενες εξετάσεις που για το 1955 διήρκεσαν από την Τετάρτη 8 ως την Παρασκευή 17 Ιουνίου. Κατά ημέρα και σειρά εξέτασης: Έκθεση(«Η στοργή της μητέρας για τα παιδιά της») - Ιστορία - Γεωγραφία - Φυσική Χημεία - Αριθμητική Γεωμετρία - Θρησκευτικά - Γυμναστική, Ωδική - Φυσική Ιστορία - Καλλιγραφία, Ιχνογραφία, Χειροτεχνία. Γυμναστικές επιδείξεις δεν τελούνται, γιατί ο αριθμός των μαθητών είναι μόλις 15 και μόνο 4 απ' αυτούς δύνανται να εκτελέσουν ασκήσεις γυμναστικής.

Έχει διασωθεί το Εβδομαδιαίο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του έτους 1953-54.Σύμφωνα μ' αυτό έχουμε σύνολο ωρών για το δάσκαλο 361/2 και αναλόγως της τάξεως σε σύνολο έξι ημερών πρωινής και μεταμεσημβρινής διδασκαλίας131/2 ώρες ελληνικών. Επίσης διασώζεται πρόγραμμα νυκτερινού σχολείου το 1954-55, όπου αναλύονταν θέματα θρησκευτικά, γεωργικά, κοινωνικά, ιστορικά, γεωγραφικά, υγιεινής και αγωγής του πολίτου. Λόγω του ακατάλληλου εδάφους δεν μπορεί να καλλιεργηθεί σχολικός κήπος παρά μόνο ένας μικρός ανθόκηπος και μερικά δέντρα.

Η κατάσταση του κτιρίου έχει φθάσει σε οριακό πλέον σημείο. Ο Νομομηχανικός Κιλκίς Γ. Καστάνης αναφέρει ότι το οίκημα είναι επικίνδυνο τόσο από στατικής και δομικής άποψης όσο και από πλευράς υγιεινής. Δεν μπορεί να επισκευασθεί και πρέπει να εκκενωθεί. Κατόπιν τούτου διατάσσεται από τον Επιθεωρητή κ. Δ. Τσίγκαλο η εκκένωση του κτιρίου και η εκμίσθωση κατάλληλου οικήματος προς στέγαση έως ότου ανεγερθεί νέο.

Από το 1956 ως το 1959 δίδαξε ο Νικόλαος Αρβανιτίδης, ενώ από το1959 ως το 1970 ο Γρηγοριάδης Χαράλαμπος. Το 1958, σε άλλο οικόπεδο, χτίζεται το νέο διδακτήριο. Εργολάβος αναλαμβάνει ο Ιωάννης Κατσέας. Εγκρίνεται πίστωση 120.000 δρχ. και πιστοποιούνται τέσσερις λογαριασμοί συνολικής αξίας 107.200 δρχ. Τέλη του 1958 µε αρχές του 1959 μετεγκαθίσταται το σχολείο στο νέο διδακτήριο, τύπου 1/ταξίου με μια αίθουσα διδασκαλίας, ένα γραφείο και ένα διάδρομο. Έτσι γίνεται πράξη το όνειρο τριάντα και πλέον ετών. Δεν υπάρχουν όμως ακόμη αφοδευτήρια, δυνατότητα ύδρευσης, οικία διδασκάλου. Το 1961 διενεργείται μειοδοτική δημοπρασία για την κατεδάφιση του παλαιού διδακτηρίου και τη μεταφορά των χρήσιμων υλικών σε άλλη τοποθεσία, όπου και θα ανεγερθεί κατοικία για το δάσκαλο. Επιχορηγείται με 10.000 δρχ. από το Υπουργείο Παιδείας, αλλά δεν επαρκούν τα χρήματα αυτά. Συνεισφέρει 5.000 δρχ. το σχολικό ταμείο και ζητούνται άλλες12.000 δρχ. από το Νομάρχη Κιλκίς για την αποπεράτωση της οικίας.

Το πόσο σημαντική ήταν η αποπεράτωση μάς το εξηγεί ο ίδιος ο Χαράλαμπος Γρηγοριάδης: «Η αποπεράτωσις κατοικίας θέλει χαρίσει στέγην εις την πενταμελήν μου οικογένειαν, ήτις στεγάζεται εντός του γραφείου του Σχολείου…». Επίσης υπάρχει μεγάλη ανάγκη να ανοιχθεί δρόμος προς το νέο κτίριο του σχολείου, γιατί βρίσκεται σε τοποθεσία δύσβατη και γεμάτη χαράδρες. Ο Δ/ντής του σχολείου το 1961 ζητεί τη διάνοιξη δρόμου, από το Δ/ντή κοινωφελών έργων στο Φανό, με μηχάνημα μπουλντόζας. Ξεκινούν τώρα και τα μαθητικά συσσίτια. Δώδεκα μαθητές σιτίζονται κατά το σχολικό έτος 1961-62. Το 1964 περατώνονται και τα αφοδευτήρια. Έτσι το σχολείο προχωρά κανονικά στη λειτουργία του. Η οικονομική κατάσταση όμως μερικών οικογενειών είναι οικτρή, ώστε όλες οι μαθήτριες δεν είχαν να φορέσουν τη μαθητική ποδιά. Γίνονται διάφοροι έρανοι, λαχεία, εκποιήσεις ώστε να υποβοηθηθεί το σχολείο στην απρόσκοπτη λειτουργία του. Το 1962 εκποιείται η χωριανική ραπτομηχανή με πλειοδοτική δημοπρασία και ενισχύεται το σχολικό ταμείο µε δρχ. 2.300.

Το 1964-65 φωτογραφίζονται ο δάσκαλος Χαράλαμπος Γρηγοριάδης και όλοι οι μαθητές - δεκαεννέα - στην είσοδο του διδακτηρίου. Είναι από τα καλύτερα χρόνια λειτουργίας του σχολείου. Δυστυχώς, πέντε χρόνια αργότερα, το σχολικό έτος 1969-70, καταργείται. Αιτία η μεγάλη μείωση του μαθητικού δυναμικού. Την τελευταία χρονιά φοίτησαν μόνο οκτώ μαθητές. Φυσικά και ο πληθυσμός του χωριού μειώνεται κατά 50-60% λόγω της μετανάστευσης στα αστικά κέντρα. Από το 1970 ως το 1975 κάποιοι μαθητές που υπήρξε ανάγκη να φοιτήσουν σε σχολείο αναγκάζονταν να μετακινούνται καθημερινά στο σχολείο των Πλαγίων ή της Ειδομένης με ευθύνη των γονέων τους. Επανιδρύεται, όμως, το 1975-76 με δώδεκα μαθητές. Από το 1975 ως το 1977 δίδαξε ο Σαµουργιαννίδης Παντελής. Έγινε προσπάθεια να ξαναφτιαχθεί το αρχείο του σχολείου και να τεθούν οι βάσεις εύρυθμης λειτουργίας του.

Τα προβλήματα, βέβαια, είναι αρκετά. Το μικρό χωριό είναι κάπως απομονωμένο, έτσι που να είναι προτιμότερο η μετάβαση των απολυθέντων μαθητών στο Γυμνάσιο να γίνεται με το τρένο παρά με το λεωφορείο. Η οδός συνδέσεως είναι ασφαλτόδρομος, αλλά περνά έξω από το χωριό περί τα δύο χιλιόμετρα. Αυτή η απόσταση είναι χωματόδρομος σε κακή κατάσταση και το λεωφορείο για την Αξιούπολη δεν εισέρχεται στο χωριό. Η συγκοινωνία με το τρένο παρουσιάζει πλεονεκτήματα, γιατί είναι συντομότερη, φθηνότερη και περνάει από την άκρη του χωριού.

Από το 1977 ως το 1979 διδάσκει ο Μπακασέτας Ιωάννης και από το 1979 ως το 1983 ο Πετρόπουλος Γεώργιος. Ο αριθμός των μαθητών βαίνει μειούμενος δραματικά. Το 1981-82 είναι μόλις τέσσερις οι μαθητές, ενώ το επόμενο έτος είναι και το τελευταίο. Το Δημοτικό Σχολείο Δογάνη κλείνει οριστικά. Τα αρχεία μεταφέρονται στο Δημ. Σχ. Ειδομένης. Δυστυχώς, κατά τη μετεγκατάσταση του σχολείου της Ειδομένης, λόγω του σεισμού του 1990, καταστράφηκε μεγάλο μέρος των αρχείων, ώστε να είναι αδύνατη σήμερα η έκδοση πιστοποιητικών σπουδής.

Η τραγική ειρωνεία της πλέον του αιώνος (1880 - 1983) λειτουργίας του σχολείου Δογάνη (Σλώπνιτσας) φαίνεται στη σημερινή φωτογραφία του σχολείου. Στην πόρτα του σχολείου, που είναι κλεισμένη με λουκέτο, αντί για τζάμι υπάρχει μια επιγραφή πάνω σε ξύλινο πίνακα: «ΚΑΛΩΣ ΗΛΘΑΤΕ». Στα παράθυρα αντί για τζάμια υπάρχουν νάιλον σακούλες λιπασμάτων. Η αίθουσα διδασκαλίας είναι αποθήκη σιτηρών. Για την έξοδο των γεννημάτων έχει ανοιχθεί η τρύπα που βλέπουμε στη φωτογραφία. Στο γραφείο είναι στοιβαγμένα τα παλιά ξύλινα πολύεδρα θρανία. Το Δημοτικό Σχολείο Δογάνη, από την αρχή της λειτουργίας του ως το οριστικό κλείσιμό του, ήταν έντονα προβληματικό και παραμελημένο.